رمضـان مـاه خودسازی

از جمله اسماء نیکو و صفات خداوند که در ماه رمضان بیش از دیگر اسماء خود را می‌نمایانند صفات عفو، رئوف، رحیم، غفور و تواب است. بنابر این مؤمن را شایسته است فرصت را غنیمت شمارد و هوشیارانه و باجدیت تمام، خود را در برابر پرتو رحمت و الطاف بی‌کران خداوند قرار دهد و با توبه، دعا، استغفار و عمل صالح به او تقرب جوید و آذوقه نیکو و ارزشمندی را برای حیات دنیوی و اخروی فراچنگ آورد و برای رهایی از تاریکی روزگار و نجات از گمراهی، نوری فراهم سازد.

انسان مسلمان ماه رمضان را فرصت گران‌بهایی می‌داند تا با جهد و جدیت اهداف والایی را دنبال کند که می‌توان به مواردی چند اشاره نمود: فراهم کردن توشه برای آخرت، کسب تقوا، آرامش روح و روان، سلامتی جسم، کنترل دست و زبان و چشم و گوش از گناه، تقویت اراده، بخشش مال، أُنس و الفت با مسجد و نماز و اذکار و تلاوت قرآن،  تدبر در قرآن، تقویت صله رحم، تجدید و تحکیم روابط عاطفی با دیگران، تقویت حس همدردی و نوع دوستی.

همه این موارد نه در ذات خود هدف، بلکه وسیله و به منزله پله‌های نردبان در راستای صعود و نزدیکی به خداوند و کسب رضایت او می‌باشند که به تناسب تلاش و اخلاص افراد، این قربت و صعود متفاوت و کم و زیاد خواهد بود.

با توجه به اشاره سریع آیه قرآن (کُتب علیکم الصیام کما کُتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون) مهم‌ترین هدف از روزه‌داری و فرضیت آن، همان ایجاد تقوا و نیروی کنترل کننده در نهان آدمی است تا در همه اوقات زندگی؛ در رشد و تکامل و بالندگی و حفظ و نگهداری حالات نیکو، یاورش باشد.

نکته قابل توجه این است که این تقوا از چه قوتی برخوردار و چقدر ماندگار و تا چه حدی کارساز است؟ زمانی که از فرد حاجی انتظار می‌رود با یک دوره عبادت چند روزه در بیت‌الله، بقیه عمرش را با توبه و انابه و پرهیز از گناه سپری نماید، چرا نباید تمرین شبانه‌روزی یک ماه تمام در رمضان، ما را حداقل برای ۱۱ ماه از تاوان مصون ندارد؟ چرا باید با فرارسیدن عید فطر، به همان نقطه اول (قبل از رمضان) برگردیم و توشه‌ای از تقوا بر نگیریم؟ شاید این سؤال جز عده اندکی از مسلمین  بقیه را مورد خطاب قرار دهد.

چنین به نظر می‌رسد دیدگاه و موضع مسلمانان در رابطه با روزه‌داری متفاوت است که در نهایت می‌توان در چهار حالت خلاصه نمود:

حالت اول:  فرد مؤمن در طول سال چنان عارفانه و صالحانه زندگی می‌کند و از چنان تقوا و تلاش و حال و هوا و ارتباط محکم با خداوند برخوردار است، فرارسیدن رمضان چندان تغییر و تأثیری در حال و احوال و عبادت او نخواهد داشت. می‌توان گفت افرادی در حد پیامبران از این حالت برخوردارند.

حالت دوم: فرد مؤمن در اثر دیدگاه و شناخت صحیح از  روزه‌داری، با بهره‌وری از فرصت، برنامه‌ریزی دقیق، مراقبت و مواظبت کامل، نهایت تلاش به خرج داده و هر روز بر عبادت و تقوای خود می‌افزاید و با دادن فطریه و نمازعید آن را به اوج می‌رساند و مهمتر از همه بعد از رمضان با پایبندی به عبادات و پرهیز از گناهان، در حفظ و نگهداری آن می‌کوشد.

حالت سوم: فرد مسلمان در رمضان نهایت تلاش به‌خرج می‌دهد که از طریق عبادات و مواظبت و مراقبت، تقوای الهی را در خود ایجاد نماید. اما پس از عید فطر در حفظ این سرمایه عظیم (تقوا) سهل‌انگاری می‌کند و در اثر تنبلی و عدم قاطعیت و سستی اراده، کم کم به حالت قبل از رمضان بر می‌گردد. با تأسف باید گفت کە بیشتر مسلمانان در این دایره می‌گنجند.

حالت چهام: وجود دیدگاه اشتباه و ناصواب عده‌ای از مسلمانان در رابطه با روزه‌داری است که آن را در امساک از خوردن و نوشیدن خلاصه می‌سازند. نه بر عبادات خود می‌افزاید و نه اعضای خود را از گناه باز می‌دارد. روزه می‌گیرد و در همان حال نماز نمی‌خواند. روزه می‌گیرد اما از تهمت و غیبت و دروغ و گرانفروشی و … دست بر نمی‌دارد. این هم حال و وضع بیشتر مسلمانان امروزی است.

نتیجه: مطابق آنچه اشاره رفت خواسته خدا از فرضیت روزه برای مسلمان بهره برداری تقوا از خرمن رمضان است تا در سایه آن بتوان در طول سال و ایام زندگی واجبات اسلام را با دقت انجام داد و از منهیات پرهیز کرد و در صورت ابتلا به گناه، درگه توبه را کوبید و در نهایت نفس مطمئنه‌ای ساخت که به وقت وداع از دنیا، فرشتگان رحمت به استقبال او بشتابند.